Akıl veya bilinç insan türü için bir yara mıdır yoksa bir nimet mi? (İrem Girgin 11/D)

Öncelikle “akıl nedir?” diye başlayalım ve sonrasında yara mı yoksa nimet mi, bunu öğrenmeye çalışalım. Akıl; düşünme, anlama, kavrama, doğruyu yanlıştan ayırma ve karar verme durumudur. Akıl sayesinde olayları değerlendirip, akıl ile sonuçlara bağlarız. Akıl, sonuç olarak bilinçli ve sorumlu olmanın en temel tanımı olur.

Örneğin İslam'da akıl, insanı diğer canlılardan ayırır. Kur'an'da "Hiç akıl etmez misiniz?" (Bakara Suresi, 44) diye geçer. Akıl kavramını felsefede Sokrates, Plüton ve Aristoteles; insanın en yüksek yetisinin akıl olduğunu söyler. Çünkü doğadaki diğer canlılar anlık olarak tepki, yaşam ve davranışlarını yönetirken, insan hem geçmişini hem geleceğini düşünür. Bu da insana kaygı, endişe, korku, mutluluk vesaire duygularını doğurur.

Fakat aklı insan nasıl kullanır, ne ile yönlendirir ya da kullanabilir mi, kullandı mı, kullanamadı mı? Burası önemli bir durum olur. İşte o zaman şu soruya bir yanıt aranır: Akıl, insan türü için bir yara mıdır yoksa bir nimet midir?

Fikrimi beyan edersem; aklı doğadaki diğer canlılar gibi anlık kullanan insanların da olduğunu biliyorum ve onlar için aklın bir nimet olduğunu düşünüyorum. Geçmiş ve özellikle gelecek kaygısı olan, artı davranış yetkinliği için kullanan, bilenler içinse bunun bir yara olduğu kanaatindeyim.

Popüler bilim kültürü öncüleri ve yüzlerinden olan Celal Şengör’ün, akıl, zeka, akıl fakirliği gibi kavramlarla ilgili bazı görüşlerine yer verirsem; bir makalesinde “İnsanın tek silahı akıl.” cümlesini ve “Kullanmayan aklına cehalet olur.”, “Akıl fakirliği yüksek bir tehlikedir.” gibi sözlerini aktarabilirim. Aklını kullanan diğer insanlar için bu düşüncelerle olmayı bir yara olarak görmesinde haksız sayılmamış oluruz.

Bir diğer bilim kültürü öncülerinden İlber Ortaylı’nın akıl ile ilgili sözlerine bakarsak; “İnsanın yüzü, kitabıdır.” ifadelerinin, aklın bir göstergesini yansıttığını ve aklın kullanılmasının zorunlu olduğunu sözlerinde okumuş olursunuz. Tıpkı o da Celal Şengör gibi; kullanılmayan akılların, kullanılan akıllarla aynı olmayıp, birinin diğerine olan yara ve nimet eşitsizliğinin doğurduğunu tanımlamak istediğini okursunuz.

Yani: Aklı nimet olan cesur olur, aklı yara olan şüphe içinde olur.

                                                                                                                      İrem Girgin 11/D 985